Democratisering van Erfgoedonderzoek
DEmocratisering van Erfgoedonderzoek
In 2025 startten Netwerk Levend Erfgoed, de Reinwardt Academie en de NWA-route Levend Verleden een gezamenlijke zoektocht naar democratischer onderzoek. Met als doel: erfgoedonderzoek openbreken en beter laten aansluiten bij initiatieven uit de praktijk.
Want hoe kunnen onderzoekers, professionals, erfgoedmakers en erfgoeddragers écht gelijkwaardig samenwerken aan erfgoedonderzoek? Bottom-up klinkt mooi, maar blijkt in de wereld van onderzoeksfinanciering vaak makkelijker gezegd dan gedaan.
In dit programma onderzoeken we hoe je de impact van levend erfgoed zichtbaar maakt – op manieren die passen bij de praktijk. We verzamelen bestaande methodieken, ontwikkelen nieuwe vormen van meten en verbeelden, en maken de waarde van erfgoed tastbaar.
Waar schuurt het?
Onderzoek wordt vaak georganiseerd in vaste formats, met termen als impact pathways en theories of change. Daardoor raakt de menselijke kant van nieuwsgierigheid en samenwerking soms op de achtergrond.
Ook schuurt het op andere vlakken: onderzoekers hebben vaak meer zekerheid en een beter inkomen dan burgers of lokale partners, terwijl juist vertrouwen en gelijkwaardigheid de basis vormen voor samenwerking. Daarom verkennen we nieuwe manieren om onderzoek eerlijker, gelijkwaardiger en democratischer te organiseren.
“We willen nooit meer aan onderzoek meedoen. Veel te veel gedoe.”, geeft een deelnemer die een groot(s) cultureel buurtinitiatief leidt. “Er worden hier veel vreemde woorden gebruikt.” Alsof het expres is om het maar moeilijk te maken”, zegt een buurtbewoners die actief is bij een maatschappelijk centrum.
Van denken naar doen
Op 26 juni 2025 kwamen in de Oosterpoort in Groningen zo’n 35 mensen samen voor een workshop van het lectoraat van de Reinwardt Academie, de NWA-route Levend Verleden en Netwerk Levend Erfgoed.
Een fijn gezelschap van academische onderzoekers, burgers, beleidsmakers, cultuurprofessionals en betrokken erfgoeddragers. Bijna niemand kende elkaar, maar iedereen deelde dezelfde nieuwsgierigheid: hoe kan erfgoedonderzoek eerlijker en gelijkwaardiger worden georganiseerd, invloed hebben, je stem kunnen laten horen? En wat belemmert dat juist? Welke obstakels staan samenwerking en openheid in de weg?
In dit artikel kijken we terug, doen we een voorzet voor vervolgacties, en bereiden we ons voor op een gezamenlijke interventie in 2026 om erfgoedonderzoek open te breken.
Denk, reageer en schrijf met ons mee
We nodigen iedereen uit om mee te denken, te reageren en bij te dragen.
1. Lees mee in onze langere reflectie en laat je gedachten, vragen of suggesties achter.
2. Doe mee aan ons online café op 1 december– samen denken we het experiment voor 2026 verder uit.
3. Neem iemand mee die nog niet betrokken is, maar wél nieuwsgierig naar erfgoedonderzoek vanuit de gemeenschap.
Van burgerwetenschap naar erfgoedonderzoek
Burgerwetenschap – of Citizen Science – is in opkomst. In september verscheen via Zenodo een uitgebreid rapport met aanbevelingen om onderzoek gelijkwaardiger te maken. Wij denken dat erfgoedonderzoek zich hier bij uitstek voor leent om die aanbevelingen in praktijk te brengen.
Op weg naar 2026
Op 17 december 2025 delen we tijdens de bijeenkomst van de Route Levend Verleden in Hilversum de stand van zaken van dit proces.
Daar kiezen we samen welke nieuwe vormen van onderzoek we in 2026 willen uitproberen – minder hiërarchisch, meer open, en beter geworteld in de praktijk.
Meer weten of aansluiten bij dit traject?
Neem contact op met Linn Borghuis via linn@netwerklevenderfgoed.nl of met Jonathan Even-Zohar NWA route Levend verleden via jonathan.even-zohar@ahk.nl.