Op 31 januari organiseerden Linn Borghuis en Nicole van Dijk, kwartiermakers van Netwerk Levend Erfgoed, in Rotterdam de eerste netwerkdag van Netwerk Levend Erfgoed (NLE). Op de bijeenkomst reflecteerden en discussieerden een groep genodigden uit erfgoedorganisaties, gemeenschappen en erfgoedinitiatieven over de ontwikkeling van het netwerk.
We vertellen je graag over de activiteiten en opbrengsten van de bijeenkomst, en nemen je mee in de belangrijkste bevindingen over de ontwikkeling van NLE tot nu toe.
Liever op een andere manier meekijken? Bekijk dan de registratie van Rauwkost Film op www.netwerklevenderfgoed.nl.
HET PROGRAMMA
Verhalenwandeling
De dag begon met een gezamenlijke ochtendwandeling. Met Stichting Wijkcollectie als startpunt liepen de deelnemers in Delfshaven en Coolhaven langs Het Bollenpandje, Huis van de Toekomst en het voormalig Kaapverdisch pension ‘Pensão Delta’. Deze gemeenschappen zijn actief op het snijvlak van cultuurbeoefening en het sociale domein, en benaderen elk op hun eigen manier het erfgoedconcept. Tijdens de wandeling stond de betrokkenheid bij erfgoed in de directe leefomgeving (wijk, straat en buurthuis) centraal. Vervolgens gingen de deelnemers per watertaxi naar Verhalenhuis Belvédère op Katendrecht.
Verhalenhuis Belvédère
In de volkskeuken van Verhalenhuis Belvédère schoven de deelnemers aan bij de Kaapse Tafel: een maandelijkse, gratis lunch waar bewoners verhalen, anekdotes en legendes delen. Deze middag werd er een Syrische maaltijd bereid door de Syrische chef-kok Anahid Darwish. Door de informele en ontspannen setting werden er aan tafel al mooie gesprekken gevoerd.
Na het eten namen de deelnemers plaats in het eerste NLE-café in de expositieruimte van Belvédère. Aan vier cafétafels werden uiteenlopende onderwerpen besproken. Elk kwartier wisselden de deelnemers van tafel, waardoor ze konden voortborduren op inzichten en perspectieven van de voorgaande groep. Dit stimuleerde diepgaande gesprekken en droeg bij aan het scherpstellen van de koers van NLE.
Belangrijkste bevindingen ontwikkeling Netwerk Levend Erfgoed
Uit de gesprekken bleek een duidelijke behoefte aan een overkoepelend netwerk voor levend erfgoed: een centraal loket waar gemeenschappen, overheden en (erfgoed)organisaties elkaar ontmoeten en samenwerken. De belangrijkste bevindingen zijn:
- Toegankelijk en laagdrempelig: het netwerk moet een laagdrempelig platform zijn dat dient als doorgeefluik naar andere partijen.
- Flexibel en dynamisch: het netwerk moet snel kunnen inspelen op actuele ontwikkelingen, zonder uit te groeien tot een groot instituut (zoals Erfgoed Nederland 2.0).
- Essentie: het netwerk moet een plek zijn waar je dromen in kunt stoppen en blijft leren van elkaars visies en methodieken. Een dynamische omgeving die steeds in ontwikkeling blijft en waar je altijd iets kunt brengen of halen.
- Gezamenlijke opgaven: door gezamenlijk vraagstukken te benoemen, groeit het gevoel van eigenaarschap en urgentie.
- Structurele capaciteit en financiering: het is cruciaal om het netwerk na de kwartiermakersfase duurzaam voort te zetten.
- Onderlinge verbinding: het is noodzakelijk om een stevig fundament te vormen binnen de culturele infrastructuur en het cultuurbeleid.
- Aansluiting bij lopende initiatieven: samenwerking met het FARO-programma, Netwerk Erfgoedparticipatie en Ondersteuning (NEO) en KIEN is essentieel. Deze verbindingen doorbreken de schotten tussen disciplines en bevorderen een integrale benadering van cultuurbeoefening.
- Aansluiting bij lokale initiatieven: aansluiting bij lokale initiatieven die op grensvlak van erfgoed en andere domeinen opereren is belangrijk. Het is essentieel om ruimte te bieden aan initiatieven met een erfgoedcomponent en deze in het netwerk op te nemen.
- Verbinden van werelden: het netwerk verzamelt goede praktijkvoorbeelden en schaalt deze op, signaleert obstakels en gebruikt praktijkervaringen als basis voor oplossingen. Proeftuinen worden ingezet om de reikwijdte van het veld te onderzoeken en nieuwe samenwerkingen te testen.
Bouwen aan een duurzaam netwerk
Tijdens de verkenning en de kick-off van het netwerk werd duidelijk dat er een stevig basisnetwerk nodig is. Daarin moeten een aantal regionale- en lokale kernorganisaties (die opereren op het snijvlak van erfgoed & cultuur, sociaal domein en duurzaamheid) een plek krijgen. Vanuit gemeenschappen en initiatieven zijn een aantal voorstellen gedaan voor de ontwikkeling van NLE:
- “Het netwerk moet toegankelijk zijn voor erfgoedgemeenschappen en -initiatieven.”“Voer gesprekken mét gemeenschappen in plaats van óver hen. Zorg voor fysieke ontmoetingen tussen organisaties, gemeenschappen en overheden.”
- “Zorg voor een aanspreekpunt voor gemeenschappen. Niet van bovenaf, maar vanuit de belangen van de gemeenschap.”
- “Laat het netwerk rusten op twee pijlers: de organisaties en de gemeenschappen die beide een gelijkwaardige rol in het netwerk spelen.”
De komende twee jaar werken we samen aan een duurzame organisatievorm van NLE in twee versterkende lagen:
- Basisnetwerk: een kern van zo’n tien organisaties en een gemeenschappencomité
- Flexibele schil:projectmatige samenwerking aan knelpunten en oplossingen.
Welke functies moet NLE vervullen?
Het basisnetwerk heeft de belangrijke taak om kansen en problemen te signaleren, en om onderwerpen te verzamelen en te agenderen. Om deze rol goed te vervullen is het essentieel dat het brede veld vertegenwoordigd is. Dit sluit aan bij de vergroting van het begrip ‘erfgoed’, waarin veel raakvlakken zijn met het sociaal domein, duurzaamheid en ecologie.
“Word zo concreet mogelijk en durf te experimenteren en richting te geven”, is het advies van veel deelnemers. Zo kan NLE een duidelijk profiel krijgen:
- Verbinden
- Inzicht bieden in rollen en functies binnen het veld
- Fungeren als vraagbaak en doorgeefluik
- Ontmoeten en netwerken
- Organiseren van regionale en lokale ontmoetingen
- Faciliteren van kennisuitwisseling over onderwerpen zoals onderzoek, financiering en vergunningen
- Samenbrengen en ontsluiten
- Ontwikkelen en verspreiden van kennis en methodieken
- Vergroten van zichtbaarheid onder relevante doelgroepen
Erfgoedtour
Tijdens de bijeenkomst werd meerdere malen benadrukt dat het actief benaderen van gemeenschappen, ruimte bieden voor hun inbreng en samenwerkingen aangaan belangrijk zijn voor het succes van NLE. Een tour is hiervoor een effectieve methode. Zo kunnen mensen onderling kennis maken en het netwerk uitbreiden. Tijdens netwerkbijeenkomsten kunnen verschillende gemeenschappen actief bijdragen aan het verzamelen van waardevolle inzichten en ervaringen.
De tour biedt ook een unieke gelegenheid voor deelnemers om hun stem te laten horen, directe feedback te geven en actief deel te nemen aan workshops en proeftuinen door het hele land. In maart is de tour gestart in Groningen. Op 11 april vindt er een bijeenkomst plaats in Friesland. Tijdens de bijeenkomsten halen we ideeën op voor een derde en eventueel vierde tour.
Proeftuinen
Aan de deelnemers werd gevraagd hoe de proeftuinen van NLE ingericht kunnen worden rondom de methodiek en impact van erfgoedpraktijken. Hiervoor werden vee, suggesties gedaan. Eén voorstel was om erfgoed in het beleidsdebat te versterken door met concrete onderzoeksgegevens aan te tonen dat er impact wordt gemaakt. Dit onderzoek zou kunnen leiden tot handvatten voor gemeenschappen om methodieken aan te scherpen:
- Communiceer met beleidsmakers over de impact van erfgoedpraktijken
- Destilleer uit het onderzoek eenvoudige tools voor gemeenschappen om de impact aan te tonen en beleidsmakers/geldschieters te beïnvloeden
- Gebruik de maatschappelijke waarde van levend erfgoed als handreiking aan fondsen en gemeenten, zodat het eerder onderdeel van het beleid wordt
Geconstateerd werd dat proeftuinen kunnen bijdragen aan het bevorderen van domeinoverstijgend werken, bijvoorbeeld door broedplaatsen in te richten waar nieuwe samenwerking wordt aangemoedigd.
NLE agenda
Netwerkbijeenkomst
De volgende landelijke netwerkbijeenkomst staat gepland voor vrijdag 27 juni 2025 in Groningen: hou hiervoor de website www.netwerklevenderfgoed.nl in de gaten.
Tour
De volgende stop in de tour staat gepland op 11 april in Joure. Meld je aan via nicole@netwerklevenderfgoed.nl.
Contact
Heb je vragen of ideeën, of wil je een bijdrage leveren aan Netwerk Levend Erfgoed? Neem dan contact op met:
Linn Borghuis via linn@netwerklevenderfgoed.nl
of Nicole van Dijk via nicole@netwerklevenderfgoed.nl